ҚДБ фермерлерді қаржыландырмақ, бірақ банктің өзінде ақша жоқ

Кеше Қазақстанның Даму банкі (ҚДБ) ауыл шаруашылығы саласындағы жобаларды 1,2 триллион теңгеге қаржыландыратыны туралы хабар шықты. Қаржыландыру көлемі шынымен де таңдай қақтырады. Салыстыру үшін айта кетейік, 2023 жылы ауыл шаруашылығына негізгі капиталға салынған инвестиция 981 миллиард теңгені құраса, оның 269 миллиард теңгесі ғана қарызға алынған. ҚДБ мұндай соманы қаржыландыра алса, онда бұл бүкіл саланың «жылдық нормасынан» шамамен 4,5 есе көп болмақ. Бірақ бұл жоспар қаншалықты шынайы?  World of NAN редакциясының сарапшысы осы мәселені зерттеді.

Алдымен соңғы деректер бойынша ҚДБ-ның қанша ақшасы бар екеніне тоқталайық. 2023 жылдың соңындағы жағдай бойынша, ҚДБ шотындағы қаражат оның еншілес ұйымы «Индустриялық даму қоры» АҚ-ты есептемегенде 642 млрд теңгені құрады. Ал еншілес ұйымдарды есепке алғанда – 889 млрд. Өнеркәсіпті дамыту қоры лизингпен айналысады, сондықтан оның ақшасын талдау кезінде есепке алмай-ақ қойған жөн. Осылайша ҚДБ құны 1,2 триллион теңгені құрайтын жобаларды дәл қазір бірден қаржыландыра алмайтыны анық. ҚДБ 642 млрд теңгенің бүкілін бұған жұмсай алмайды, өйткені компаниялар операциялық қызметке әрқашан ыңғайлы болатындай қаражат қалдыруы керек. Оның үстіне ҚДБ тек агроөнеркәсіп саласын қаржыландырмайды.

Ал салаларға келетін болсақ, агроөнеркәсіп кешені бұған дейін ҚМДБ-ның беделін ерекше пайдаланбағаны белгілі болды. Сайтындағы ақпаратқа сүйенсек, 2016-2023 жылдар аралығында ҚДБ жалпы сомасы 125 млрд теңгеге 11 ауыл шаруашылығы жобасын (9 түрлі компания) қаржыландырған. Салыстыру үшін ұсынып отырмыз: жалпы алғанда, қаржыландырылатын жобалардың тізімінде 99 жоба бар, ал 2023 жылдың қорытындысы бойынша берілген несиенің жалпы сомасы 2,2 трлн теңге. Есептерге сүйенсек, ҚДБ осы 2,2 триллионның 19,5 миллиард теңгесін ауыл шаруашылығына, 111 миллиард теңгесін азық-түлік өнімдерін өндіруге бөлген, бұл банк сайтындағы деректерге толықтай дерлік сәйкес келеді. Яғни ҚДБ берген несиелердегі агроөнеркәсіп кешенінің жалпы үлесі небәрі 6 пайызды құрайды.

Иә, ҚДБ агроөнеркәсіп кешенін қаржыландыруды көбейте алады, бірақ қазір 1,2 триллион теңге беруге дайын емес екені анық. Өкінішке қарай кеше жарияланған жаңалықтарда мұндай соманы шығаруға қанша уақыт кететіні туралы ақпарат жоқ. Дегенмен жаңалықтарда президенттің үш жыл ішінде ауыл шаруашылығы секторындағы өңделген өнімдердің үлесін 70%-ға дейін ұлғайту міндеті көрсетілген Жолдауы айтылған. Мүмкін бұл сома үш жыл ішінде шығарылатын болар. Қалай болғанда да, ҚДБ тек агроөнеркәсіптік кешенге ғана несие береді деп елестетсек те, ықтимал сценарий келесідей: дәл қазір банк 300-400 миллиард теңге бере алады, ал қалған соманы жылына 100-150 млрд теңге банктің кірістерінен бере алады, өйткені банк қазірдің өзінде берілген несиелерден жыл сайын дәл осындай таза пайда табады.

Осылайша, бұл процесс 5-8 жылға созылуы мүмкін әрі басқа салалар ақшаны мүлде алмау шартымен ғана мүмкін екенін еске саламыз. Я болмаса ҚДБ оны ауыл шаруашылығы саласына бере алатындай етіп сыртқы қаржыландыруды тартуға тура келеді. Осыған байланысты проблемалар туындауы мүмкін, өйткені соңғы 4 жылда ҚДБ 0,5% жеңілдік мөлшерлемесі бойынша облигациялар түріндегі бар болғаны 95 млрд теңге, ал ERG-ден 0,24% мөлшерлемемен тағы 72 млрд теңге депозит тарта алды. Яғни, не біреулер ҚДБ-ге төмен пайызбен қомақты ақша беруге мәжбүр болады, немесе банк нарықтан жылдық 12-13%-бен ақша алуға мәжбүр болады, бұл несие бойынша пайыздық мөлшерлеменің жоғарылауына, демек агроөнеркәсіптік кешендегі мақұлданған жобалардың азаюына апарады.

Смотрите больше интересных агроновостей Казахстана на нашем канале telegram, узнавайте о важных событиях в facebook и подписывайтесь на youtube канал и instagram.