Қазақстандық ғалымдар ауыл шаруашылық дақылдардың иммунитетін көтеруге шешім тапты

Еуразия ұлттық университетінің биотехнологтары Қазақстанда бірінші болып өсімдіктерді вирустардан қорғау үшін геномды өңдеу технологиясын қолданды. Бұл туралы World of NAN порталы ғылым министрлігіне сілтеме жасай отырып хабарлайды.

Университет ғалымдарының инновациялық шешімі ауыл шаруашылығы дақылдарының иммунитетін, олардың аурулар мен күйзеліске төзімділігін арттыруға мүмкіндік берді. Ғалымдар CRISPR/Cas13 жүйесін пайдаланады және ақуызды пайдаланып оның белсенділігін арттырады. Университет ғалымдарының инновациялық шешімі тірі ағзаға экзогендік нуклеин қышқылдарын жеткізу мәселесін шешеді.

«CRISPR/Cas – бүкіл әлемде өсімдіктерге қолданылатын генді өңдеу технологиясы. Біз Қазақстанда алғаш рет ДНҚ-ға емес, томбусвирустар отбасына арналған РНҚ тізбегіне бағытталған CRISPR/Cas13 жүйесін қолданамыз. Тірі ағзаларды зақымдайтын вирустардың барлығы негізінен 95% РНҚ геномынан тұрады. Біз ДНҚ-ны нысанаға алатын CRISPR/Cas 9 немесе 12 қолданбаймыз, өйткені вирустар тез дамып, бұл жүйелерге қарсы тұруды үйренген», - деп түсіндірді ЕҰУ докторанты Нұргүл Ықсат.

Ғалымдар вирустардың басқа тұқымдастары бойынша зерттеулер жүргізуді, сондай-ақ вирустарға төзімділігінің ұзақ мерзімді әсері бар өсімдіктерді алуды жоспарлап отыр. Бұл әдіс өсімдік вирусологиясы, биология және өсімдік биотехнологиясы саласында қолданылуы мүмкін. Оны алқа өсімдіктердің (Solanum) барлық түрінде - қызанақ, баклажан және басқаларда қолдануға болады.

Ғалым түсіндіргендей, әрбір ағзаның қорғаныс механизмі бар, бөгде нуклеин қышқылдары енген кезде жасушалық иммунитет әрқашан олардың таралуын басуға тырысады. Бұл мәселе Р19 протеинінің көмегімен шешіледі, нәтижесінде CRISPR жүйесінің тиімділігі артып қана қоймай, сонымен қатар вирусқа төзімді тұқымдарды алуға болады.

«Біз вирустық ауруларға төзімді тұқымдарды жасай аламыз. Сондай-ақ, осы техникаға сүйене отырып, дала жағдайында жарты сағатта өсімдік ауруларын анықтауға сынақ жүргізуге болады. Елімізге әртүрлі тұқымдар әкелінгенде NGS сияқты қымбат әдістермен сыналады. Экспресс-тестілеулер мұны тезірек тексеруге әрі тұқымдық материалды елге импорттау немесе импорттамау туралы шешім шығаруға көмектеседі. Елімізде вирустық ауруларға төзімді жаңа тұқым алсақ, тұқымдық материалдың сырттан жеткізілуін азайтуға болады», - дейді Нұргүл Ықсат.

Смотрите больше интересных агроновостей Казахстана на нашем канале telegram, узнавайте о важных событиях в facebook и подписывайтесь на youtube канал и instagram.