Шоқан 18 ғасырды «жан түршігерлік ғасыр, қанды-қырғын ғасыр, батырлар ғасыры» деді. Бірақ, мынаны білуіміз керек – сол қайғылы да, ауыр жылдарда халықтың аштан қырылып, мүлде тоз-тоз болып кетпегені, малдың санының басым, мол болғанын көрсетеді. 19 ғасырда жүргізілген Патша үкіметінің отарлау саясаты мемлекеттік билік жүйесін бұзып, қазақтарды егін егуге де жарамсыз, мал бағуға да қиын жерлерге ығыстырды. Ақындар туындыларына «зар заман» деп қосқан, қиын-қыстау ғасыр қалай өрбіді? Бірінші дүниежүзілік соғыс халықтың жағдайына қалай әсер етті? Осы жылдарда орын алған оқиғалар туралы профессор Ханкелді Махмұтұлымен өткен сұхбаттан қараңыздар.