Қазақстандағы құрғақшылықтың салдарынан ТЖ режимін енгізу керек пе?

Құрғақшылық әрқашан барлық уақытта фермерлер арасында үрей тудырды. Технологиялық прогреске дейін одан құтылу мүмкін болмады, алайда тәжірибеде көріп отырғанымыздай, бүгінде бұл құбылыс көп мәселелерге алып келеді. Құрғақшылықтан зардап шегетін қазақстандық фермерлердің қазіргі жағдайы кезінде ТЖ режимін енгізген орынды ма? Бұл салаға қалай әсер етті? Малшыларға мемлекеттің қолдауы жеткілікті ме? World of NAN тілшісі осы және басқа сұрақтарға жауап табуға тырысты.

Нағыз апат Маңғыстау және Қызылорда облыстарында орын алды, онда құрғақшылық малдың жаппай қырылуына әкелді. Қазақстан мал өсірушілер қауымдастығының төрағасы Алмасбек Садырбаевтың айтуынша, екі облыста малшылар төлінің 80%-дан астамын және негізгі мал басының 20-30% жоғалтты.

«Жалпы, құрғақшылық бүкіл елге әсер етті, ШҚО, Павлодар облысы және Батыс Қазақстан облысының солтүстік бөлігіне аз әсер етті. Елдің қалған бөлігі аптап ыстықта н зардап шегуде! Қазір Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарында мал өлімі жағдайы орын алуы мүмкін. Елдің батысындағы жағдай тоқтамайды, ол ыстыққа енуде. Түсініңіз, қазір жануарлар әлсіреп, құрғаған, ашық жерлерде ыстық оларға әсер етуде», - деп түсіндірді мал өсірушілердің өкілі.

«Атамекен» ҰКП Маңғыстау филиалы директорының орынбасары және Қазақстан фермерлері өңірлік одағының директоры Бақтыбай Ізімтаев малдың жаппай қырылу фактісін растады.

«Ресми деректер бойынша, өңір бойынша 1154 бас мал қырылды. Бұл дегеніміз, олар 1154 басқа акт алды. Ал бейресми түрде саны басқаша болуы мүмкін», - деп түсіндірді Бақтыбай Ізімтаев.

МЕМЛЕКЕТ КӨМЕКТЕСЕДІ, БІРАҚ БҰЛ ЖЕТКІЛІКСІЗ

«Атамекен» ҰКП өкілі облыс әкімінің бастамасымен ауыл шаруашылығы министрлігінде жеке сапармен болғанын айтты. Олар жағдайды түсіндіріп, шұғыл көмек сұрады. Сондай-ақ төтенше жағдай жариялауды сұрады.

Олардың күш-жігерінің арқасында Ақтөбе облысынан шөп жеткізу туралы меморандум жасалды. Азық-түлік корпорациясы қолжетімді бағамен 630 тонна арпа бөлді және бүгінгі таңда 10 вагон әкелінді, қалғаны кейінірек келеді.

Бірақ кәсіпкерлер палатасының өкілінің мұнымен тоқталатын ойы жоқ.

«Қазір бас кеңсемізге жемшөп пен астық тасымалдауға субсидия бөлу туралы ұсынысымды жолдадым. Қаралғаннан кейін бас кеңсе оларды АШМ-ге жіберуі мүмкін. Жергілікті және республикалық бюджеттерден шөп сатып алуға қолжетімді бағамен қаражат бөлінетін болады. Әзірге ақша бөлінгенге дейін ресми соманы айта алмаймын», – деп қосты Бақтыбай Ізімтаев.

Мемлекет мал өсірушілерге жан-жақты қолдау көрсетіп келеді, алайда Алмасбек Садырбаевтың пікірінше, бұл шаралар мүлдем жеткіліксіз.

«Бұл бүкіл ел бойынша жүргізілуі тиіс әрекеттердің бір пайызы да ғана емес», – деп таңырқанды Садырбаев.

Осы сәтте «Атамекен» ҰКП директорының орынбасары мал өсірушілер қауымдастығының төрағасымен келісті.

«Әрине, атқарылған шаралар жеткіліксіз. Шығындар үлкен. Бірақ бұл жерде, менің ойымша, қарапайым ауыл тұрғындарының мүдделерін ескеру маңызды. Шығынға тек шаруа қожалықтарының иелері, фермерлер ғана емес, аулада мал ұстайтын қарапайым ауыл тұрғындары да ұшырады. Облыстағы малдың 56% жеке аулаларда, ал қалған мал тек өнеркәсіптік фермаларда ұсталады. Сондықтан қазір ең басты барлығына ортақ мәселе – астық, шөп тасымалдаудың арзандауы. Бұл теміржол тасымалы мен автожолдар арқылы тасымалдауға да қатысты. Мен мұны Қазақстан фермерлер одағы Маңғыстау филиалының директоры ретінде де айтып отырмын. Барлық ауыл тұрғындары үшін ортақ мәселе – жемшөп тасымалын субсидиялау», - деп атап өтті кәсіпкерлер палатасының басшысы.

НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?

Мемлекеттің жұмысын әркім сынға ала алады. Алайда, әркім бұл мәселені шешудің жолдарын ұсына алмайды. Бақытымызға орай, бізде елдің азық-түлік қауіпсіздігіне қызығушылық танытатын және малды құтқару үшін қажетті шараларды көрсетуге дайын адамдар бар.

«Қазір мал қырылып жатыр, мемлекет бұл мәселенің тереңдігін түсінбейінше, олар шешімін іздемейді. Мәселені мойындап, содан кейін шешуші шаралар қабылдау керек. Әйтпесе, биыл біз мал шаруашылығынан айырыламыз, ал келесі жылы АӨК-нің барлық саласын жоғалтып, 10 жылға артқа ораламыз», - деп Қазақстанның мал өсірушілер қауымдастығының төрағасы Алмасбек Садырбаев өз ұстанымын эмоционалды түрде білдірді.

Сонымен бірге ол фермерлерге қолдау көрсету туралы ұсыныстарын айтты. Оның пікірінше, малды Маңғыстау және Қызылорда облыстарынан неғұрлым қолайлы өңірлерге тасымалдау керек. Зардап шеккен мал өсірушілерді азық-түлік корпорациясы арқылы азықпен қамтамасыз ету маңызды, сонымен қатар сарапшы астық пен жемшөп экспортына тыйым салуды ұсынады. Тағы бір маңызды фактор – ол барлық мал басын түгендеу. Сондай-ақ, мал өсірушінің пікірінше, жемшөп бойынша субсидиялардың тұрақты төлемдерін ұйымдастыру қажет.

Аталған шаралар бір қарағанда шамадан тыс болып көрінуі мүмкін, алайда Алмасбек Садырбаевтың пікірінше, азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерінде жарты шара болмауы керек.

ТЖ режимін енгізу керек пе?

Әлеуметтік желілерде кейбір фермерлер құрғақшылыққа байланысты төтенше жағдайды енгізу идеясын белсенді түрде алға тартады. Бірақ мұның мәні бар ма?

Естеріңізге сала кетейік, ағымдағы 2021 жылдың 19 маусымында біз Қызылорда облысы Арал ауданының әкімдігі құрғақшылық пен мал азығының жетіспеушілігіне байланысты төтенше жағдай режимін енгізу туралы шешім қабылдағанын хабарлаған болатынбыз. Тексеру қорытындысын әкімдік әлі күнге дейін күтуде. ТЖ жариялау үшін әртүрлі органдардың келісімін алу керек.

Қазақстан Республикасының Төтенше жағдай туралы Заңында табиғи сипаттағы ТЖ режимі дағдарыстық экологиялық жағдайлар туындаған және ауыл шаруашылығы өсімдіктері зақымданған жағдайда енгізілуі мүмкін делінген. Осындай себептердің бірін біз құрғақшылық деп атай аламыз.

Алайда, Қазақстан Республикасының саяси тұрақтылығына, оның азаматтарының қауіпсіздігіне елеулі және тікелей қатер төнген және мемлекеттің конституциялық органдарының қалыпты жұмыс істеуі бұзылған кезде ғана Заңға сәйкес ТЖ режимі енгізіледі. Сондай-ақ Заңға сәйкес төтенше жағдай қалыптасқан жағдайды өзге шараларды қолдану арқылы реттеу мүмкін болмаған кезде енгізіледі. Қазіргі таңда ауыл шаруашылығы министрлігінің деректері бойынша, Маңғыстау және Қызылорда облыстарындағы құрғақшылықтан мал өлімі тоқтап, тиісінше жағдай тұрақталды.

Кейбір аймақтардағы құрғақшылық мәселесі ашық қалып отыр, бірақ мамандардың пікірінше, оны іске жауапкершілікпен қарайтын тиісті комиссия шешеді,  себебі Заңға сәйкес елдің бүкіл аумағында немесе оның жекелеген жерлерінде төтенше жағдайды Ел Президенті енгізеді.