Қазақстандықтар қандай бизнесті бастауды қалайды?

Әр адам жеке бизнесін бастауды ойлаған болар. Біреу әкесінің даңғыл жолымен келе жатыр, басқалары жанына жақын бағытты таңдайды, үшіншілері шексіз ой мен күмәнға батып әрекетсіз отырады. Бүгінгі таңда бизнесті бастау керек деген көптеген шолулар мен сарапшылардың пікірлері бар. Мүмкін оларда шындықтың бір үлесі бар шығар. Бірақ статистика не дейді? Қазақстандықтар қандай бизнесті жиі таңдайды? World of NAN редакциясының тілшісі осы басқа сұрақтарға жауап беріп көреді.

Біздің елде, сіз қаншалықты күмәнмен қарасаңыз да, шағын және орта бизнес үшін қолайлы жағдайлар жасалуда. Мемлекеттік жобалар іскер азаматтарды бизнес-қоғамдастықты кеңейту мақсатында барынша қолдайды. Мысалы, «Атамекен» Қазақстан Ұлттық Кәсіпкерлер палатасында жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар өз ісін бастай алатын «Бастау Бизнес» бағдарламасы бар.

Кәсіпкерлер палатасының мәліметінше, 2017-2020 жылдар аралығында жоба аясында 151 528 қазақстандық оқытудан өтті. 44 362 бизнес жоба іске қосылды, яғни 29% ғана өз ісін бастаған. Бұл ретте жобалардың басым үлесі - бұл 59% (26132), ауыл шаруашылығына жатады. Демек, бүгінде қазақстандықтар бизнесті дәл ауыл шаруашылығында бастауды жөн көреді.

«Атамекен» ҰКП Агроөнеркәсіптік кешен және тамақ өнеркәсібі департаментінің директоры Ербол Есенеев жағдайды түсіндірді: «Бүгінде Қазақстандағы бизнестің ең перспективалы бағыты – ауыл шаруашылығы. Бағдарлама қатысушыларына ешкім бағыт таңдап бермейді, адам өзінің күшті жақтарын түсініп, бизнесті таңдайды. Тарихи қалыптасуына орай, тыңдаушылардың көпшілігі өздерін ауыл шаруашылығымен байланыстыратын ауыл тұрғындары болды».

Біріккен Ұлттар Ұйымының мәліметтері бойынша 2050 жылға қарай жер бетіндегі халық 30%-ға өседі. Адамзатты асырау үшін фермерлер өндірісті едәуір арттыруға мәжбүр болады, содан кейін ауыл шаруашылығы өте перспективалы қызмет түріне айналады. Бұл қазақстандық кәсіпкерлердің жоғары қызығушылығын түсіндіреді.

Алайда, бұл бұгінгі таңда біздің еліміздің тұрғындары қалайтын жалғыз бағыт емес. АӨК саласындағы жобалардан басқа «Бастау Бизнес» қатысушылары тігін ісі (шеберханалар және тігу), сұлулық саласындағы қызметтер, сауда, нан-тоқаш және кондитерлік өнімдер өндірісі, автосервис, полиграфиялық қызметтер, жүк тасымалдау, жөндеу шеберханалары және т.б. бағыттарды таңдайды.

Анастасия Шандрыга, Жаппай кәсіпкерлік департаментінің директоры атап өткендей, адам бизнестегі осы салалардың бірін таңдаған кезде, оның сол жерде жұмыс тәжірибесі бар дегенсөз. Алайда, олар әлі де негізгі оқу курсынан өтуі керек.

«Оқыту бағдарламасының базалық негізі 12 модуль болып табылады, олар бизнесті ашу үшін ең қажетті бағыттар, мемлекеттік қолдау шаралары, қаржылық есепке алу, салық салу режимдері, бизнесті жүргізу үшін құқықтық базалар, Маркетинг негіздері және онлайн-сауда туралы білім алуды көздейді», – деп түсіндірді Анастасия Шандрыга.

Бұл бағдарлама нақты бизнестің негіздері туралы білуге мүмкіндік береді. Алайда, егер адам өзі үшін жаңа іспен айналысқысы келсе, онда бағдарлама аясында ол да ақпарат ала алады.

«Айталық, егер адам ауыл шаруашылығында кәсіпкерлікпен айналысқысы келсе және осы бизнестің негіздерін білмесе, онда ол оқудан өте алады, оған бизнес-жоспар әзірлеуге, грант немесе шағын несие алуға, жабдық немесе мал сатып алуға көмектеседі. Сонымен қатар, оқыту аясында АӨК негізгі бағыттары бойынша материалдар (бейнероликтер, презентациялар) ұсынылады, яғни мұнда түрлі салалар бойынша терең білімдер бар», – деді Анастасия.

Айта кету керек, бағдарламаның артықшылығы тек оқытуда ғана емес, жеңілдетілген қаржыландыруда да. Курсты аяқтағаннан кейін қатысушы сертификат алады, ол «Атамекен» МҚҰ-дан 6%-бен несие алуға немесе «Еңбек» бағдарламасы бойынша гранттық қаржыландыруға ие болуға құқық береді.

Мұндай артықшылықты Қостанай облысынан келген фермер Алмат Нұрмаханов пайдаланды. Ол курсты 2016 жылы бітіріп, қаржы құралын алғаннан кейін бірден өз ісін ашты.

«Мен Юбилейное ауылында түйе сүті мен шұбат өндірісін жолға қойдым, – деп әңгімесін бастады Алмат. - Мен түйе шаруашылығымен айналысуды шештім, өйткені мұнда бәсекелестер жоқ. Оған қоса, бұрын менің отбасым шаруашылықта түйе ұстаған, сондықтан мен оларды қарай аламын».

Бүгінде Алматтың бизнесі өркендеп келеді. Оның шаруашылығында 28 бас түйе бар. Осы жылы фермер Рудный қаласында туристер мен қала тұрғындары шұбат сатып ала алатын этникалық кафе ашып, өзінің қызмет аясын кеңейтті.

Сіз өз бизнесін бастау туралы ойланып жүрген адамдарға қандай кеңес бересіз? - деген сұраққа Фермер өте қысқа жауап берді: «жай ғана алып, жасау керек». Шынында да, бүгін сіздің бизнесіңізді бастауға не кедергі? Мотивациясы жоқ адам әрқашан ақталудың жолын табады. Бірақ егер сіз десе де шешім қабылдаған болсаңыз, шағын ғана Юбилейное ауылынан қарапайым ауыл тұрғыны сияқты алыңыз да жасаңыз.